АДАПТАЦИЯ ЭТНОСОВ В КАЗАХСТАНЕ В ХОДЕ ПЕРЕСЕЛЕНЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ ЦАРИЗМА В XIX-НАЧАЛЕ ХХ ВЕКА
Кілт сөздер:
Қазақстан, патшалық, бейімделу, шекара, көші-қон, демография, тараншалар, сарттар, турфтар, меннониттерАңдатпа
Бұл мақала ХІХ-ХХ ғасырдың басындағы патшалықтың қоныс аудару саясаты кезеңінде Қазақстандағы орыстардың, украиндықтардың, немістердің және басқа да этностардың бейімделуі туралы аз зерттелген тақырыпқа арналған. Қоныс аудару кезеңдерімен және қоныс аударушылардың санымен қатар Қазақстанның табиғи-климаттық жағдайларына ұжымдық бейімдеудің қажетті шарты ретінде елді мекендерді құру үрдістері көрсетілген. Қазақстан аумағындағы табиғи-климаттық жағдайларына бейімделген үйшіктер мен сарайлар, жер қоралары, мазанка-дернухтар, мазанка-шым-шым, мазанка-өрім, кәдімгі ағаш бөренелі үйшіктер, сондай-ақ қазақтардың ұлттық киімі мен ас үйінің элементтерін қарызға алуды көздейтін тұрмыстық бейімделу егжей-тегжейлі сипатталған. Үш жолақты және ауыспалы жүйелерді қолдана отырып, егіншілікпен айналысудың жергілікті климаттық жағдайларға бейімделу процесі және ғасырлар бойы жергілікті қазақ халқының өмір сүруінің кепілі болған мал шаруашылығының біртіндеп үстемдігі көрсетілген. Қоныс аударушылардың автохтонды тұрғындармен әлеуметтік-мәдени қарым-қатынасы ерекше атап өтілді.
Автор Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік мұрағаты мен Қазақстан Республикасы Президенті Мұрағатының әртүрлі материалдар мен құжаттар жинағында жарияланған материалдарын ғылыми айналымға енгізді.
Зерттеу материалдарының арасында қазақстандық және ресейлік зерттеушілердің еңбектерінен алынған мәліметтер, журналдар мен естеліктер, шетелдік ақпарат көздерінен алынған деректер және т.б. Дереккөздер мен библиографиямен қатар автор ғылыми айналымға Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік мұрағатының материалдарын енгізді. Әртүрлі материалдар мен құжаттар жинақтарында жарияланған Қазақстан Ұлттық және Қазақстан Республикасы Президентінің Архиві айналымға еңгізілді.
Патша үкіметінің ұлтаралық алауыздықты қоздыруға бағытталған отарлық саясатына қарамастан, қоныс аударушылар Қазақстанды дамыту жөніндегі жасампаз еңбекке бейімделіп, белсене араласа алды деген қорытынды берілген.
Бұл жұмыстың практикалық маңызы бар, өйткені үкіметтің осы тәжірибені қолдануы ұлтаралық келісім атмосферасын құру саласында іс жүзінде қолдануға негіз болатыны сөзсіз.
